Kamusal alan, herkesin erişimine açık olan fizikî ya da dijital mekânların bütünüdür: şehir parkları, meydanlar, sahil şeritleri, metro istasyonları, kampüs avluları, festival alanları, yaya odaklı sokaklar, kentsel sanat koridorları, sanal sosyal hub’lar… 3D modelleme, bu alanları planlama sürecinde algısal deneme tahtasına dönüştürür; ölçeği, insan akışını, ışık–gölge davranışını, malzeme yaşlanmasını, peyzaj büyümesini ve kamusal etkileşimi gerçek-zamanlı olarak keşfetmeye olanak sağlar.
Neden 3D?
-
Karar şeffaflığı: Belediye meclisi, proje yatırımcısı ve mahalle sakini aynı sahneye bakar, aynı noktada tartışır.
-
Gerçekçi analiz: Güneş, rüzgâr, yaya yoğunluğu, trafik gürültüsü; hepsi sayısal fizik ile entegre çalışır.
-
Erken geri bildirim: Prototip kaldırımlar, oturma elemanları, yeşil dokular eklenir; her varyasyon “sanal maket” maliyetiyle test edilir.
2 | Süreç Haritası
2.1 İhtiyaç Analizi & Paydaş Katılımı
-
Saha gözlemi – Yaya sıcak noktaları, otopark baskısı, güvenlik zafiyetleri, mikro iklim.
-
Anket & atölye – Yerel esnaf, engelli dernekleri, gençlik grupları, yaşlı nüfus görüşleri.
-
Hedeflerin kodlanması – Yüzde 30 yeşil alan artışı, görsel engel içermeyen rampa ağı, gece aydınlatmasında enerji tüketimi -%25, kent mobilyası bakım aralığı +%50.
2.2 Geometrik Modelleme
-
Veri toplama – Drone fotogrametrisi + LiDAR taraması, belediye CBS verisi, tapu haritaları.
-
Parametrik iskelet – Blender Geometry Nodes veya Grasshopper ile yol aksları, yaya zonları, bisiklet şeritleri slider’larla kontrol edilir.
-
Malzeme kütüphanesi – Yerel taş dokusu, geri dönüştürülmüş plastik karo, anti-grafiti kaplama; PBR parametreleri ACEScg lineer uzayda tanımlanır.
2.3 Dinamik Simülasyon Katmanı
-
Yaya akışı – Crowd simulation: 10 000 ajanlı panik test, sabah–akşam pik senaryosu.
-
Işık–gölge – Lumen/Nanite (UE5) veya HDRP ray-tracing (Unity) ile ağaç gölgesi, bina kanyon etkisi.
-
Akustik konfor – Odeon veya Pachyderm; oturma adasının trafik gürültüsü db(A) değeri.
-
Rüzgâr–ısı konforu – CFD/SimScale; oturma terasında yaz sıcağında hissedilen sıcaklık.
2.4 Prototip ve Geri Bildirim
-
AR saha yerleşimi – Mobil ARCore/ARKit: Eğimli kaldırıma rampa yerleşimi gerçek zamanda görülür.
-
VR yürüyüş senaryosu – Hafifletilmiş Nanite varlık; vatandaş huzursuzsa kaçış rotasını dener.
-
WebGL paydaş turu – Browser’da üç dakikalık keşif; “yorum bırak” düğmesi veriyi xAPI ile toplar.
3 | Peyzaj ve Biyofilik Tasarım
-
Toprak hacim analizi – Ağaç köklerinin su toplama kapasitesi, drenaj kanalı çatkısı.
-
Sezonsal değişim – Geometry Nodes animasyonuyla yaprak dökümü, çiçeklenme, kurak dönemde yaprak sararması.
-
Ekolojik koridor – Yerli bitki şeridi; arı ve kelebek popülasyonu desteklenir, polen verisi sensörle izlenir.
4 | Sosyal Donatı ve Kent Mobilyası
-
Modüler oturma elemanları – Çelik karkas + ahşap lamel; parametrik eğim, uzunluk, kolçak yüksekliği.
-
Aydınlatma direkleri – Fotovoltaik panel entegre; gün ışığı sensörüyle lümen çıktısı ayarlanır.
-
Etkinlik altyapısı – Gömme priz, Wi-Fi erişim noktası, sahne modülü; 3D modelde altyapı kanalları transparan.
5 | Güvenlik ve Erişilebilirlik
-
CCTV görüş konisi – Kamera yerleşimi, 0 lux ortamda IR aydınlatma simülasyonu.
-
Rampa eğrisi – %8 eğim üst sınırı; tekerlekli sandalye manevra test animasyonu.
-
Taktil yüzey – Sarı şerit dokusu PBR roughness haritası; yağışlı havada kayma simülasyonu.
-
Kadın güvenliği – Geceleri 50 lux altına düşmeyen yürüyüş hattı; köşe kör noktaları blueprint uyarı.
6 | Performans ve Optimizasyon
-
LOD zinciri – Yakın ağaç 20 k tri, uzak siluet billboard.
-
Occlusion culling – Yaya bazlı portal sistem; caddenin duvar ardı işlenmez.
-
BasisU / KTX2 – 75 MB kaplama paketi 8 MB’ye iner, mobil tur 45 fps.
-
Shader varyans – Tek “uber-material”; renk, roughness, decal ile çeşitliliği artırır, draw call düşer.
7 | Veriye Dayalı Bakım ve Dijital İkiz
-
IoT ağ geçidi – Çöp kutusu doluluk sensörü, toprak nem sensörü, LED direği arıza raporu.
-
Grafana paneli – Canlı veri; bakım takvimi, enerji tüketimi, vandalizm sıcak noktası ısı haritası.
-
AI tahmin – LSTM modeli, fasad temizliği periyodunu kir yoğunluğuna göre optimize eder.
8 | Etik, Sosyal ve Hukuki Boyutlar
-
Gizlilik – Yüz tanıma yok; CCTV verisi anonim.
-
Kapsayıcılık – Dil bariyeri olmayan ikonografi, sesli menü, işaret dili video.
-
Kültürel miras – Tarihi dokuya bitişik projede görsel gürültüden kaçın; yerel onay mekanizması.
-
Eşit erişim – Donanım imkânı kısıtlı yurttaş için belediye bilgi evinde VR tur.
9 | Ölçülebilir Etki ve Sürdürülebilirlik
-
Yaya memnuniyeti anketi + akıllı bank “oturma süresi” sensörü.
-
Yağmur suyu toplama → yeşil hacimde %35 musluk suyu tasarrufu.
-
Enerji verimli LED aydınlatma → yıllık elektrik tüketiminde –%27.
-
Geri dönüştürülebilir malzeme kullanım payı %60, karbon ayak izi –%18.
10 | Gelecek Ufku
-
WebGPU-driven Şehir Dijital İkizi – Tüm kamusal alanlar tek tarayıcı platformunda canlı veriyle.
-
NeRF Sokak Arşivi – 24 saatlik timelapse drone çekimi, canlandırılmış sinirsel alan; sıfır geometry cleanup.
-
LLM Vatandaş Portalı – “Parkta gölgelik istiyorum” diyen vatandaş, anında parametre güncelleyen 3D mock-up alır.
-
XR Kolektif Tasarım – Aynı AR sahnesinde on kişi fiziksel model yerine 3D kütükleri sürükler; konsensus canlı tasarım.
-
Haptik Kent Mobilyası Testi – VR eldiveni; bank ergonomisini dijital prototipte hisseder.
SONUÇ
3D modelleme, kamusal alan tasarımını eski usul çizim–maket döngüsünden çıkartarak herkesin gözü önünde, herkesin dokunabileceği dijital deneme-yanılma laboratuvarına dönüştürür. Bu laboratuvar, tasarımcıya sezgisel özgürlük, mühendise ölçülebilir veri, karar vericiye şeffaflık, yurttaşa katılım, gezegene sürdürülebilirlik sunar. Geleceğin meydanları, parkları, sahil promenadları önce piksellerde büyüyecek, sonra tuğlaya, yeşile, insana kavuşacak.